Ius Ducale Draconiae
Czyli prawa zasadnicze o Państwie stanowiące.
Niniejsze jeno ku pamięci przyszłych pozostawiamy, jako Książę zmienił owe zapisy reformując Księstwo Codexem Wszebora.
O stanach
I.1 Lud wszelaki na ziemiach księcia żyjący jego władzy podlega i prawom.
I.2 Poddani księcia na stany są podzieleni. I tak pośród nich są niewolni i stan wolny.
I.3 Pośród zaś wolnych są tacy, którzy wielmożami mienić się mogą a to wedle nadań i tytułów za zasługi przez księcia im danych.
I.4 Jako się rzekło nad wszystkim tym Książę stoi a oni mu służbę są winni.
I.5 Wedle stanów prawa się do poddanych księcia odnoszą różne jak i wedle ich zajęcia o czym dalej przeczytać można.
Książę
I.6 Najwyższą władzę w księstwie stanowi książę, którego wolni drakończycy wybierają spośród siebie, a którego władza absolutną jest i niepodzielną.
I.7 Książę zatem prawa stanowi i przestrzeganie ich dba, tak jak jego święci przodkowie. Troszczy się o bezpieczeństwo poddanych, sądy nad nimi i między nimi sprawuje oraz godnościami i obowiązkami ich obdziela wedle woli swojej.
I.8 Ku pomocy w dziele swym słusznym ma on wielmożów, którym urzędy nadawszy część spraw swoich zlecić może, a którzy ze swej strony służą mu wiernie o sprawy, ziemie i insze dobra powierzone dbając.
Wielmoża
I.9 Spośród stanu wolnego znamienitsi ludzie łaską księcia wielmożami stać się mogą czym wyróżnieni nie tylko splendor i chwałę, ale i obowiązki większe na się biorą.
I.10 Takoż wielmożą stać się może człek gdy urząd dworski otrzyma albo też ziemię jakowąś w zarząd.
Urzędy dworskie
Wojewoda
I.11 Jednym z dwóch najwyższych w państwie urzędników książęcych jest Wojewoda, który nad sobą ma jeno Księcia i który razem z Chorążym Stolnikiem we wszystkich sprawach zastąpić go może gdy ten niemocą złożon lubo z inszej przyczyny obowiązki im przekaże.
I.12 Oni także razem z Księciem dowodzą w bitwie.
I.13 Wojewody obowiązkiem zaś stałym jest w gotowości zbrojnej ludzi książęcych utrzymywać aby zawżdy w razie potrzeby jakowejś w pole mogli ruszyć czy to najeźdźcę bić czy po łupy się wyprawić Księciu się spodoba.
I.14 Czyni zaś to siedziby ich objeżdżając lub do siebie zbrojnie wzywając aby ci okazali mu się wraz z drużynami swemi czy godnie w pole wystąpić mogą.
I.15 Obowiązkiem jego jest też prawa honorowego strzec, które się w boju stosuje.
I.16 Wojewoda służy swojemu panu w polu ale także przy stole jako Cześnik. Siedzi zawsze po prawicy księcia dba oto by trunków wszelakich nigdy mu nie zabrakło. Wznosi tuż po stolniku toasty za jego i księstwa zdrowie. W pieczy ma również wszystkie trunki na ucztach i za dostatek ich odpowiada.
Chorąży – Signifer
I.17 Drugim najważniejszym w Draconii urzędem jest Chorąży – Signifer.
I.18 Ze wszystkich wojów Księcia ten najbardziej zaufanym będąc dzierży to co najważniejsze dla Księcia i państwa – jego znak, przeto przez niektórych Dzierżkiem zwany być może.
I.19 Razem z Księciem i Wojewodą rozpoczyna bitwę i dowodzi wojami.
I.20 Pomaga też władcy w odpowiednich obrzędach rozpoczynających bitwę. Wykonuje razem z nim pierwszy cios – rzut włócznią w przeciwnika – aby zapewnić powodzenie i dobra wróżbę.
I.21 Chorąży służy swemu Księciu także przy stole jako Stolnik. Siedzi zawsze po lewicy pana i dba by strawy mu nijakiej nie zbrakło, tako jak i wszystkim gościom na ucztach. Dba także by jej przebieg i urządzenie było godny majestatu Księcia. Dany ma przywilej wznoszenia jako pierwszy toastów za pomyślność władcy i Księstwa. Ma obowiązek również dbać by uciech i zabaw na ucztach nie brakowało.
I.22 Dwóch tych urzędów dzierżcy Wojewoda Cześnik jako i Chorąży Stolnik obdarzeni są przez Księcia szczególnym zaufaniem, zawsze są u jego boku, troszcząc się stale o zaspokojenie jego codziennych potrzeb aby wszystko odbywało się dostojnie a godnie.
I.23 Najgodniejsza ta para równą sobie jest, lecz o szczególną przychylność Księcia dbać powinna.
Niższe urzędy wielmożowskie
Komornik
I.24 Komornik pieczę nad szkatułą Księcia trzymać winien i o dobra jego dbać tak by kraj wraz ze swym panem w dostatek rósł i dobrobyt.
I.25 Dopomaga on tez Księciu w ustaleniu podatków, które płacić winni każdy wedle stanu i majątku swego i on też lub przez poborców swoich podatki owe ściąga i w książęcej skotnicy umieszcza aby skarb pustkami nie świecił.
Kanclerz
I.26 Kanclerza obowiązkiem jest o dokumenta wszelkie książęce dbać i prawa przezeń stanowione spisywać i przechowywać a w razie potrzeby odnajdywać wszelkie zapisy w nich i Księcia tym w praworządności wspomagać.
I.27 Takoż i wszelkie inne zwyczaje notować i ku przypomnieniu zachowywać on powinien.
I.28 Jemu też Książę dyktuje słowa, które Kanclerz winien zapisać i w listy zamieniać. I.29 Pomocników może on sobie wyznaczać jako pisarzy i innych, którzy wypełniać będą rozkazy jego.
Inne urzędy
I.30 Jeśli taka wola jego Książę pośród ludzi wolnych jako i niewolnych inne urzędy dawać może aby jemu i Księstwu na pożytek pracowano.
I.31 Tedy taki człek na urzędzie siedzący Wielmożą zaraz się nie staje.
I.32 Książę za służbę ową adekwatne nagrody człekowi takiemu dać może, jako to ziemie, przywileje lubo inne dobra jakoweś.
Woje
I.33 Śród ludzi wolnych i pospólstwa są takowi, którzy zbrojnie panom swym służą wielmożnym owi Wojami są zwani.
Drużyna książęca
I.34 Ci, którzy służą samemu Księciu jako jego zbrojna prawica zwani są Drużynnikami Książęcymi.
I.35 Wybiera ich władca wedle upodobania swojego. Powołani zaś do drużyny książęcej tako ci wolni jak i niewolni stoją prawie na równi z Wielmożami i Książę zasięga u nich rady.
I.36 Służą Księciu stając z nim w ramię w ramię w boju jak i przy stole.
I.37 Chronić go muszą i wypełniać rozkazy. Są jego gwardią przyboczną.
Drużyny wielmożów
I.38 Każdy Wielmoża może drużynę zbrojną utrzymywać i ćwiczyć aby gdy wici przyjdą godnie w pole wystąpić. Może im to również Książe nakazać.
Wolni poddani Księcia
I.39 Ci spośród księcia poddanych, których i znaczenie urośnie i wypełnią wszystkie obowiązki smarda i półwolnego, przez jego łaskę wolnymi się stają przez co droga się dla nich otwiera by tym lepiej mu służyć.
I.40 Do stanu wolnego Książę swą łaską ludzi podnosi za radą Wielmożów.
I.41 Wolny człek na się obowiązki bierze nowe i więcej odpowiedzialne jako i swych czynów odtąd świadom bardziej być musi, boć sam za nie odpowiada.
I.42 Mimo też iż wolnym jest służbę swą może możniejszym oferować, dzięki której protekcję zdobyć łatwiej.
I.43 Każdy wolny otrzymuje od Księcia wieś, na której osiedlić się powinien i majątek swój na chwałę Księstwa pomnażać.
I.44 Może też ludzi niewolnych jak i wolnych przyjmować na służbę jeśli tylko zechcą.
Smardy i półwolni
I.45 Lud to prosty i zależny od swego pana. Niewiele mając do decydowania o losie księstwa pracą mu służy w zamian za ochronę i naukę.
I.46 Z nauki owej zaś korzystać warto, bowiem drogą jej do wolnego stanu trafić można gdy Książę wejrzy na starania i zacną pracę człeka prostego.
I.47 Służyć więc pomocą wolnym poddanym we wszystkiem pachołkowie owi winni a też i na służbę u wolnych, Wielmożów lub i Księcia samego udawać się mogą.
O władzy i praw egzekucji
II.1 Jako się rzekło w kraju rządy ten sprawować będzie, którego wolni Księciem obiorą.
II.2 Zaś gdy ów już na tronie zasiądzie wtedy mu posłuch i szacunek winni są jako i wszyscy poddani książęcy. II.3 Jeśliby zaś umyśliło się panom feudalnym Księcia zmienić, to wspólną radą uczynić to mogą. Jeno sprawa taka prostą nigdy nie będzie, bo też pamiętać należy iż przy Księciu mocarna drużyna stoi.
II.4 Tak też i spory miedzy wielmożami mimo, iż przez Księcia rozsądzane często walką się zakończyć mogą gdzie jeden na drugim siła prawo wymusza.
II.5 Po to też książę swych wasali ma aby takowych spraw nie dopuszczać i porządek w kraju trzymać.
II.6 Gdy spór między możnymi się wszczyna i do wojny już tylko jako jedynego rozwiązania prowadzi to owi Księciu sprawę z tego dać winni i datę i miejsce zbrojnego spotkania ustalić. II.7 Strony mogą sędziego wybrać jeśli taka wola ich, ale Książę o wszystkim wiedzieć musi. II.8 Tak też i na miejsce starcia Książę swych wasali wysłać może aby mu zapobiegli zbrojnie lub po stronie prawa Książęcego walczyli, boć nie może tak być aby się w kraju Wielmoża zbrojnie wadzili bez kary.
O podatkach
III.1 Komornik książęcy w trosce o skarb podatki wraz Księciem nakładać może w sposób odpowiedni, co znaczy iż wedle godności i potrzeb płacić owe winni.
III.2 I tak lud prosty niskiego stanu jako że pracą ku dobrobytowi Księstwa służy i na tym jego czasu większość spływa podatków stałych nie płaci.
III.3 Zaś lud wolny wedle możności i ważności swej stałą sumę do skotnicy odprowadzać może.
III.4 Zwłaszcza Wielmoża podatkiem obkładani być winni w rozumnej kwocie a dla każdego ustalonej osobno aby dworowi Księcia utrzymanie dać.
III.5 Książę sam zaś nijakich podatków nie płaci gdyż wszystko do niego należy.
III.6 Gdy skotnica książęca pusta się zrobi Książę podatek jednorazowy nałożyć może, który Komornik zebrać musi.
III.7 Zaznaczyć też trzeba, że kto podatku nie zapłaci w terminie, ten z kraju wygnanym będzie od razu, a jeśliby o powrocie chciał myśleć pierwej trza do skotnicy podatek i nawiązkę zapłacić.
O Wiecu Wolnych
Niniejsze jeno ku pamięci przyszłych pozostawiamy, jako Książę zmienił owe zapisy reformując Księstwo Codexem Wszebora.
I. Książę gdy zechce ludu swego wysłuchać i rady jego zasięgnąć Wiec Wolnych zwołać może.
II. Takoż aby świetniejszą uczynić uroczystość ważną lub z innej przyczyny jaka mu się spodoba.
III. Na wiec ów prawo i obowiązek mają stawić się wolni poddani Księcia.
IV. Na miejscu Wiecu krąg Książę rozkazuje uczynić.
V. Do którego wstęp jeno wolni poddani jego mają.
VI. Którzy na znak praw swoich z włócznią i tarczą w pole oznaczone wstępują.
VII. A ich Książę o sprawy różne pytać może i zdania ich słuchać.
VIII. Jak też oni mogą sprawy różne przed nim poruszać.
IX. A czynią to wstąpiwszy na podwyższenie na środku placu uczynione uderzając kijem w nie na znak, że głos zabierać będą.
X. Zwyczajem jest, by na zgodę tarczą i włócznią hałas czynić.
XI. A niezgodę tumultem dawać.
XII. I tak każdy swe sprawy przed Księcia zanosi a Sędzia porządku w tym dziele pilnuje.